Στην Αθήνα στα τέλη του 1924 εκδόθηκε ένα λεύκωμα: Η Σινασός της Καππαδοκίας. Το λεύκωμα αυτό συνιστά μια προσπάθεια διάσωσης του παρελθόντος: της ιστορίας, των παραδόσεων, της συλλογικής μνήμης μία κοινότητας που είχε χάσει την υπόστασή της. Οι φωτογραφίες που ήρθαν από «εκεί» μαζί με σύντομα κείμενα που γράφτηκαν στο προσφυγικό «εδώ» συνθέτουν ένα εγχείρημα ανασυγκρότησης της κοινοτικής ζωής που εκτείνεται από την ιστορική της διαδρομή και τα σπίτια των ανθρώπων μέχρι τη διάλεκτο της περιοχής και τους στίχους των τραγουδιών της.
Το χειροποίητο χαλί της γιαγιάς Δέσποινας –ένα από τα ελάχιστα αντικείμενα που έφερε μαζί της– βρίσκεται σήμερα σε χρήση στο σαλόνι της δισεγγονή της Αναστασίας Σαραντάρη. Όλοι θαυμάζουν ακόμη και σήμερα τα σχέδια και τα φανταχτερά του χρώματα.
Τα δύο ξύλινα ντόμινο που βρίσκονται στο μικρό μουσείο του Σωματείου «Η Νέα Σινασός» ήρθαν στην Ελλάδα μαζί με τις αποσκευές των ανταλλάξιμων προσφύγων κατόχων τους. Ένα παιχνίδι επιλέχθηκε να ταξιδέψει μαζί με τα πιο πολύτιμα και χρηστικά αντικείμενα που έφεραν μαζί τους. Μοιάζει περίεργο μιας και δεν γνωρίζουμε τους αρχικούς τους κατόχους αλλά κυρίως τους λόγους της επιλογής να ταξιδέψει στον νέο τόπο εγκατάστασης.
Στους μπόγους και στα μπαούλα των συνασίτων, όπως και όλων των προσφύγων που έφυγαν σχετικά οργανωμένα λόγω της συνθήκης της Λοζάνης τοποθετήθηκαν τα πιο χρηστικά αντικείμενα και τα πιο πολύτιμα σε αξία υλική ή σε συναισθηματική. Τα καθημερινά είδη του σπιτιού ήταν ανάμεσα στα αντικείμενα αυτά. Ποτηράκια του καφέ, μπρίκια, μύλοι, πιάτα, ποτήρια και μαχαιροπήρουνα, μπακιρένιες γαβάθες και πιατέλες είναι τα πιο συνηθισμέσμενα από τα αντικείμενα που εντοίζουμε στα σπίτια των απογόνων τους ακόμα και σήμερα.
Το γνέσιμο του μαλλιού αποτελεί κύριο στάδιο της υφαντικής προεργασίας. Ήταν μια χρονοβόρα διαδικασία, μια εργασία που απαιτούσε πολύ υπομονή, προκειμένου να παραχθεί λεπτό νήμα. Το γνέσιμο γινόταν με τρία κλωστικά εργαλεία: τη ρόκα, το αδράχτι και το σφοντύλι, ενώ τύλιγαν τη κλωστή ώστε να γίνει κουλούρα χρησιμοποιώντας το «τυλιγάδι».
Στις 2 Οκτωβρίου του 1924, ακολουθώντας τους όρους της Συνθήκης της Λοζάνης, η Αγγελική Σεχνεδοπούλου, τα τρία της παιδιά και η πεθερά της Νυμφοδώρα Χατζηθεοδωρίδου, άφησαν το σπίτι τους, και έχοντας «7 μπάλες» μαζί τους, 7 μπόγους όπου χώρεσαν μέσα τους τα πιο χρήσιμα και τα πιο πολύτιμα αντικείμενα τους από τη Συνασό, έφτασαν στη Μερσίνα, επιβιβάστηκαν στο πλοίο Δεστούνης και ταξίδεψαν για την Ελλάδα. Το πλοίο αποβίβασε τους μισούς πρόσφυγες στην Εύβοια και τους άλλους μισούς στον Πειραιά.
Στο σαλόνι του προσφυγικού σπιτιού του Σωτήρη Μαρσέλλου, συνταξιούχου θεολόγου, βρίσκεται το μπαστούνι του παππού του Θεολόγου Χατζηθεοδωρίδη. Ο Θεολόγος Χατζηθεοδωρίδης ήταν έμπορος υφασμάτων στην Κωνσταντινούπολη, με καταγωγή από τη Συνασό.
Σε αυτές τις στιγμές χαράς στο σπίτι του Λάζαρου θυμάται η ανιψιά του Βάσω Πεμπέ να ηχεί και το ντέφι που είχε φέρει μαζί του από την Συνασο. Ο «θείος Λάζαρος ήταν γλεντζές, το σπίτι του ήταν πάντα ανοιχτό». Όταν η δεύτερη σύζυγός του της χάρισε το ντέφι, αμέσως της ήρθαν οι μνήμες από τις γιορτές και τα γλέντια της οικογένειάς της.
Παρότι κανένας θεσμός δεν θα επιβίωνε πραγματικά στην νέες συνθήκες μετά την Έξοδο και την εγκατάσταση στην Ελλάδα οι Συνασίτες και οι Συνασίτισες στην νέα πατρίδα πέρα από τα προσωπικά τους αντικείμενα φρόντισαν και μετέφεραν με φροντίδα και μια σειρά κοινοτικά αντικείμενα και κατάστιχα. Οι τρεις σφραγίδες που μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα παρότι δεν ξαναχρησιμοποιήθηκαν μαρτυρούν την οργάνωση που άφησαν πίσω τους αλλά και τη σημασία που είχε για τους ίδιους.
O Σάββας Λεπτουργίδης, συνταξιούχος δημοσιογράφος γεννήθηκε το 1948 στο Νοσοκομείο των Αμερικανίδων Κυριών στην Κοκκινιά, μεγάλωσε και συνεχίζει να ζει στο Κερατσίνι, στην προσφυγική γειτονιά της Αμφιάλης. Η εικόνα του Αγίου Σάββα είναι ένα κομμάτι από το παρελθόν του ίδιου και της οικογένειάς του και ταυτόχρονα ένα κομμάτι του πολιτισμού του τόπου του.