Ο Βασίλης Καπτάνογλου γεννήθηκε στο Προκόπι της Καππαδοκίας το 1907. Στις αρχές του 1922 έφτασε στον Πειραιά με την μητέρα του και έμεινε μαζί με την οικογένεια του αδερφού του, που είχε φτάσει λίγους μήνες νωρίτερα, σε αυτοσχέδια παραπήγματα στα Ταμπούρια. Σε όλη του τη ζωή έπαιζε ούτι, το ούτι που έφερε μαζί του από το Προκόπι.
Στις παράγκες των Ταμπουρίων ο Βασίλης Καπτάνογλου γνώρισε την Ελένη Δήμου από τη Χηλή του Εύξεινου Πόντου. Πρόσφυγας και η ίδια είχε φτάσει στην Ελλάδα με τον πατέρα και τις δύο αδελφές της. Η εικόνα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου που ήρθε από το Προκόπι ή τη Χηλή αποτελεί ένα αντικείμενο τεράστιας συναισθηματικής αξίας για τους απογόνους τους.
Ο Γιώργος Παπαγιοβάνογλου καταγόταν από το Σούγκουρλου και ασχολούνταν με το εμπόριο μαλλιού. Με την έναρξη των εχθροπραξιών στη Μικρά Ασία βρήκε καταφύγιο στην Κωνσταντινούπολη και στη συνέχεια στην Άνω Πόλη της Θεσσαλονίκης. Παντρεύτηκε με την Ταρσή Βλησίδου. Το 1943 ο γάμος έφερε δίδυμα. Τα βράδια στην κατεχόμενη πόλη υπήρχε απαγόρευση κυκλοφορίας και συσκότιση. Με το φανάρι που η οικογένεια είχε φέρει από το Σούγκουρλου, η Ταρσή μαζί με τη γειτόνισσα πήγε στην κλινική Αναγνωστάκη, όπου και γέννησε.
Ο Γιώργος Παπαγιοβάνογλου, με την έναρξη των εχθροπραξιών στη Μικρά Ασία βρήκε καταφύγιο στην Κωνσταντινούπολη, αφήνοντας στο Σούγκουρλου τους δύο γιους του, οι οποίοι ενώθηκαν στη συνέχεια με την υπόλοιπη οικογένεια. Αφού πούλησαν όλο το απόθεμα μαλλιού ήρθαν στη Θεσσαλονίκη με μεγάλη οικοσκευή και αποταμιεύσεις σε τράπεζες της Αγγλίας. Στην πόλη εγκαταστάθηκαν σε μεγάλο τούρκικο σπίτι στην πλατεία Τερψιθέας στην Άνω Πόλη, το οποίο αγόρασαν.
Ο Οδυσσέας Παπαϊωάννου, το ένα από τα δίδυμα εγγόνια του Γιώργου Παπαγιοβάνογλου, μεγάλωσε στην Άνω Πόλη στο σπίτι της πλατείας Τερψιθέας, μέσα σε ένα πλούσιο περιβάλλον αλλά περιτριγυρισμένος από μεγάλη φτώχεια η οποία διαμόρφωσε την προσωπικότητά του. Για κάποια χρόνια έφυγε από το σπίτι. Εγκαταστάθηκε όμως πάλι σε αυτό, το συντήρησε και διέσωσε μέρος της οικοσκευής που είχε φέρει η οικογένεια του παππού του, ανάμεσα σε αυτά μια ταπισερί με ανατολίτικα θέματα.
Ο Γεώργιος Τρέχας και ο Κωνσταντίνος Ρασπίτσος γεννήθηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα στο Εγγλεζονήσι της Μικράς Ασίας, ενα μικρό νησί στον κόλπο της Σμύρνης με πληθυσμό γύρω στις 2.500 ανθρώπους, κυρίως χριστιανούς. Και οι δύο δούλευαν από πολλοί μικροί ως ψαράδες για να συντηρήσουν τις οικογένειες τους. Δυο πέτρινες μήτρες για αγγίστρια, τι οποίες σήμερα έχει ο εγγονός του Γιώργου, Κωνσταντίνος Τρέχας, αποτελούν δύο από τα λιγοστά υπάρχοντα που έφεραν μαζί τους.
Ο Γεώργιος Τρέχας, μαζί με το μικρό γιο του Δημήτρη και ο Κωνσταντίνος Ρασπίτσος ξανασυνατήθηκαν στον αυτοσχέδιο προσφυγικό συνοικισμό της Δραπετσώνας όπου και ξαναδημιούργησαν τις ζωές τους Νέα σπίτια, νέα καΐκια, νέες ζωές. Μια ξύλινη εικόνα της Παναγίας που σήμερα έχει στην κατοχή του ο εγγονός τους Κωνσταντίνος Τρέχας αποτελεί ένα από τα λιγοστά υπάρχοντα που έφεραν μαζί τους.
Αντικείμενα που οι πρόσφυγες μετέφεραν μαζί από την πατρίδα τους παρέμειναν χρηστικά για πολλά χρόνια. Ένα χαλί από τα Σούρμενα του Πόντου ως χαλί αρχικά και ως επιτοίχια μπάντα σήμερα 100 χρόνια μετά.
Αντικείμενα που οι πρόσφυγες μετέφεραν μαζί από την πατρίδα τους παρέμειναν χρηστικά για πολλά χρόνια και συνέχισαν τη «ζωή» τους με μία ελαφριά αλλαγή χρήσης. Ένα σαμοβάρι ως μουσλούκι (τενεκεδένιο δοχείο για αποθήκευση νερού) έφερε μαζί της η οικογένεια Παπαδοπούλου από τα Σούρμενα του Πόντου.
Η Ντίνα Παπαδοπούλου δεν έχει τίποτα από τη γιαγιά της τη σμυρνιά. Έφυγαν βιαστικά και μάλλον δεν πρόλαβαν να πάρουν πράγματα μαζί τους παρά μόνο λίρες ραμμένες μέσα στα ρούχα. Όταν, όμως, πέθανε η άλλη της γιαγιά, η Άρτεμη, και το σπίτι διαλύθηκε η Ντίνα ζήτησε και πήρε μια μικρή πορσελάνινη ζαχαριέρα, μοναδικό υλικό κατάλοιπο της οικογένειας και της ζωής που άφησαν πίσω τους.
Οι γυναίκες της Συνασού έφεραν μαζί τους τον Οκτώβριο του 1924 τις παραδοσιακές του φορεσιές, είχαν άλλωστε μεγάλη συναισθηματική και υλική αξία για τις ίδιες. Κάποιες τις φόρεσαν τα πρώτα τους χρόνια στην Ελλάδα, πριν «κρυφτούν» στις ντουλάπες του, για να παραχωρηθούν, συνήθως από του απογόνους τους στο Μουσείο του Σωματείου «Η Νέα Σινασός», όπου φυλάσσονται μέχρι σήμερα.
Οι γυναίκες της Συνασού δεν χόρευαν σε δημόσιους χώρους, παρά μονάχα σε ιδιωτικές γιορτές στα σπίτια τους και πάντα συνοδευόμενες από τους πατεράδες ή τους συζύγους τους. Στις γιορτές αυτές και σε άλλες επίσημες εκδηλώσεις και γιορτές φορούσαν την παραδοσιασή «καλή τους» φορεσιά.
Οι νεαρές συνασίτισσες έφταναν στις κρήνες για να γεμίσουν τις στάμνες του με νερό που χρειάζονταν για την καθημερινή λειτουργία του σπιτιού τους. Για να προστατεύσουν από την φθορά τις φορεσιές τους που χρειάζονταν πολύ χρόνο και κόπο για να φτιαχτούν, τοποθετούσαν στον δεξί τους ώμο, το αρχαλέτσι, ένα χειροποίητο υφασμάτινο προστατευτικό που συνήθως δημιουργούσαν μόνες τους.
Το αρχαλέτσι ήταν άλλοτε πιο πλουμιστό και άλλοτε λιγότερο, με σχέδια, κεντήματα, φυλαχτά, χάντρες ή άλλα στολίδια. Η καθημερινή του χρήση, αλλά και το γεγονός ότι αποτελούσε ένα κομμάτι που μπορούσε να αποσπαστεί από την γυναικεία ενδυμασία έδινε στις δημιουργούς του την ελευθερία να σχεδιάσουν ένα έντονο αρχαλέτσι που θα συνοδεύει την παραδοσιακή γυναικεία ενδυμασία που ήταν συνήθως αρκετά σοβαρή και συντηρητική ως προς τα σχέδια και τα χρώματα.
Η Χαρούλα Παναγιωτίδου έχει διατηρήσει αντικείμενα της οικογένειας της μητέρας της. Συνεχίζει ακόμη και σήμερα να χρησιμοποιεί όλα αυτά τα αντικείμενα στην καθημερινότητα της και να μοιράζεται την ιστορία τους με τα παιδιά και τα εγγόνια της σε μια προσπάθεια να διατηρήσει ζωντανή την ιστορία της οικογένειά της και τις μνήμες από το σπίτι, το χωριό και κυρίως τη ζωή που άφησαν πίσω τους.
Η Χαρούλα Παναγιωτίδου έχει διατηρήσει αντικείμενα της οικογένειας της μητέρας της. Μία λευκή λινή μπάντα κεντημένη με πολύχρωμη μπορντούρα κι ένα κεντημένο πετσετάκι με φεστόνι γύρω-γύρω, ξεθωριασμένο και σχεδόν λιωμένο από τη χρήση.
Η Πηνελόπη Κουβαλά έφερε πολλές εικόνες από το Μυριόφυτο, ορισμένες μάλιστα μεγάλου μεγέθους. Τις περισσότερες τις αφιέρωσε σε ένα μικρό μοναστήρι που λειτουργούσαν καλόγριες κοντά στο σπίτι της οικογένειας στην Καλαμαριά.
Ο Αλέξανδρος Ουσταμπασίδης και ο Αναστάσιος Πολυχρονιάδης, έλαβαν ειδική άδεια από την Επαναστατική Κυβέρνηση και το υπουργείο Υγιεινής, ναύλωσαν ένα καΐκι και ξεκίνησαν από την Θεσσαλονίκη την προσπάθεια να ενώσουν ξανά τους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής τους και να συνδράμουν στην μετέγκαταστασή τους στην Μακεδονία. Σε ένα από αυτά τα ταξίδια, ο Αναστάσιος Πολυχρονιάδης βρήκε ξανά την οικογένειά του, την σύζυγο και τα δύο του παιδιά και επέστρεψαν όλοι μαζί στην Θεσσαλονίκη. Η σύζυγός του, Ελισάβετ Αλσάνογλου έφερε μαζί της μια ραπτομηχανή.
Η Ελισάβετ Αλσάνογλου έφερε μαζί της λιγοστά αντικείμενα που είχαν μεγάλη συναισθηματική ή χρηστική αξία, ενώ τα πιο πολύτιμα από τα τιμαλφή της τα είχε ήδη δώσει για να μπορέσει να «σωθεί» ο σύζυγός της. Στην κόρη της Μαρία πέρασαν μια ραπτομηχανή, μερικά κιλίμια, και ένα μικρό ασημένιο κουτάκι με τον Άγιο Γεώργιο. Αυτά σήμερα βρίσκονται στην κατοχή της εγγονής της Ελισάβετ, Μάρθας Καρπόζηλου.
Η οικογένεια της Κυριακούλας Μόσχου έφερε μαζί της ελάχιστα αντικείμενα, κυρίως εικονίσματα. Τα εικονίσματα αυτά είχαν μεγάλη αξία για τους ιδιοκτήτες τους και έγινα γρήγορα αντικείμενα – σύμβολα για ολόκληρη τη γειτονιά. Αντικείμενα που έδιναν ελπίδα και κουράγιο στις δυσκολίες της ζωής των προσφύγων, που συμβόλιζαν όχι μόνο την πίστη στο Θεό, αλλά και την αλληλεγγύη και το νοιάξιμο μεταξύ των κατοίκων του συνοικισμού.
Η ραπτομηχανή -που συνεχίζει να δουλεύει- κρύβει την ιστορία της μετακίνησης της οικογένειας Μιχαηλίδου από τον Πόντο, στη Ρωσία και στη συνέχεια στην Ελλάδα. Ένα αντικείμενο βαρύ και δύσκολο στη μεταφορά του, με μεγάλη όμως συμβολική και πρακτική αξία επέλεξε η Αναστασία Μιχαηλίδου να φέρει μαζί της αναδεικνύοντας πτυχές της πρακτικότητας και των χρηστικών επιλογών που κάνουν οι μετακινούμενοι κάθε περιόδου.
Η εικόνα του Αγίου Ελευθερίου υπάρχει στα Χανιά μισή. Μπορεί κανείς να δει το μισό σώμα ενός αγίου με ενδύματα μπλε, πράσινο, κόκκινο και λευκό και στο χέρι ένα σκήπτρο. Το πρόσωπο του αγίου δεν φαίνεται, αλλά διασώζεται το όνομα «Ελευθέριος». Το ξύλο πάνω στο οποίο έχει αγιογραφηθεί η μορφή είναι σκισμένο στη μέση.
Η οικογένεια Ρακοπούλου, από την πλευρά του πατέρα της Γωγώς, ήρθαν από την Προύσα. Από τη Σμύρνη έφυγε η οικογένεια της μητέρας της Γωγώς. Το επώνυμο με το οποίο έφυγαν είναι σήμερα άγνωστο, με την άφιξή τους στα Χανιά υιοθέτησαν το επώνυμο Τσιχλάκη. Οι τέσσερις εικόνες ταξίδεψαν μαζί τους και, μετά την εγκατάστασή τους, κοσμούσαν τα σπίτια των ίδιων των προσφύγων κι έπειτα των επόμενων γενιών.
Η Γωγώ Ρακοπούλου περιγράφει ότι όταν χρειάστηκε να ξαναβγούν οι εικόνες και ενώ τις φρόντιζε, εντόπισε ότι κάποιες από αυτές έχουν κάποια στοιχεία. Η μία εικόνα, όπως περιγράφει η ίδια, ενδεχομένως να ήταν το ημερολόγιο της οικογένειας της.
Ένα πορφυρό νυφικό φόρεμα του 19ου αιώνα από την περιοχή της Καππαδοκίας, παραχωρήθηκε στην Αδελφότητα Μικρασιατών Χανίων «Ο Άγιος Πολύκαρπος» από την Αλεξάνδρα Μελίτα. Συνοδεύεται από μια φωτογραφία του ζευγαριού.
Το λεύκωμα της νεαρής Ευαγγελίας Μεϊμάρογλου παραχωρήθηκε στην Αδελφότητα από τη Μαίρη Μεϊμάρογλου-Μαρκογιαννάκη. Διατρέχοντάς το μπορεί κανείς να ρίξει μια ματιά σε μιας μορφής προσωπικό ανθολόγιο των αρχών του αιώνα.
Η Ουρανία Σταματιάδου-Κουτσογιάννη, εγγονή της συνονόματης γιαγιάς της, είναι συνταξιούχος εκπαιδευτικός και πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Μικρασιατών Νέας Ιωνίας Μαγνησίας «Το Εγγλεζονήσι». Με περισσή γενναιοδωρία μοιράζεται τις ιστορίες της οικογένειάς της και των υπόλοιπων εγγλεζονησιωτών. Πλάι στις ιστορίες αυτές σε μια μικρή βιτρίνα του Συλλόγου έχει αποθέσει δύο μικρά ανθοδοχεία που κατάφεραν να φέρουν μαζί τους οι δικοί της.
Ένας ασημένιος δίσκος, δυο μικρά ανθοδοχεία, και ένα ασημένιο φλασκί με ανάγλυφη την εικόνα του Αγίου Γεωργίου είναι όλα όσα κατάφεραν να φέρουν μαζί τους οι πρόσφυγες παππούδες της Ουρανίας Σταματιάδου-Κουτσογιάννη. Τα αντικείμενα αυτά για την ίδια είναι κομμάτι της ιστορίας της οικογένειά της αλλά και όλων των προσφύγων και πιστεύει ότι η αξία τους βρίσκεται στο μοίρασμα της ιστορίας αυτής και στη διάσωσή της.
Για την Ουρανία Σταματιάδου-Κουτσογιάννη η ιστορία των παππούδων της, ο τόπος καταγωγής τους, η Έξοδος και η νέα ζωή που έστησαν στα προσφυγικά τετράγωνα της Νέας Ιωνίας είναι για την ίδια όχι μόνο το παρελθόν της οικογένειάς της, αλλά κομμάτι της ιστορίας του μικρασιατικού ελληνισμού, της προσφυγικής μετακίνησης του 1922 και των νέων προσφυγικών συνοικισμών που ξεπήδησαν σε όλη τη χώρα.
Η Κλειώ χρησιμοποίησε τον δίσκο σε οικογενειακές τελετές, κυρίως γάμους όπου έβαζε πάνω του τα στέφανα, τον γυάλιζε συχνά και τον έδωσε στην κόρη της Άννα Κυριάδου. Ο πολυταξιδεμένος αυτός δίσκος συμπυκνώνει για την Άννα Κυριάδου την ιστορία της οικογένειάς της.
Το σερβίτσιο, κατασκευασμένο στη Βαυαρία, το είχε αγοράσει ο Πανάρετος στην Κωνσταντινούπολη και το έκανε δώρο στη Φωτεινή που ήθελε ένα σερβίτσιο για να κάνει τραπέζια όπως οι φίλες της. Είχε ιδιαίτερη διακόσμηση με χρυσάνθεμα ενώ τα περισσότερα σερβίτσια της εποχής ήταν διακοσμημένα με τριαντάφυλλα.
Το κέντημα με το όνομά της Ειρήνης Χαντζάρα πέρασε στην κόρη της, Πόπη, και στη συνέχεια στη συνονόματη εγγονή της, η οποία επέλεξε να το δωρίσει στο Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας Θράκης για να διασφαλίσει τη διάσωσή του.
Από το μπακάλικο στον Πόντο, στο Βατούμ και από εκεί πλανόδιος μανάβης στον Πειραιά, ο Γεώργιος Τσουχνικάς πήρε δυο φορές τον δρόμο της προσφυγιάς με την οικογένειά του, κουβαλώντας μαζί του λιγοστά αντικείμενα. Τα ζύγια της ζυγαριάς του ήταν ανάμεσα σε αυτά, εργαλείο δουλειάς αλλά και ανάμνηση από τα μαγαζιά που κάθε φορά άφηνε πίσω του και ελπίδα για μια νέα χρήση στη νέα ζωή.
